ალ­ბათ ბევ­რი ფიქ­რობს რომ, ავ­ღა­ნეთ­ში, სა­დაც რამ­დე­ნი­მე ათე­უ­ლი წე­ლია ომი არ შე­წყვე­ტი­ლა, გარ­თო­ბის­თვის არა­ვის სცხე­ლა – არა­და, ყვე­ლა­ზე რთულ პე­რი­ოდ­შიც კი, რო­დე­საც ქვე­ყა­ნას თა­ლი­ბე­ბი მარ­თავ­დნენ, მა­ში­ნაც კი, ავ­ღა­ნე­ლი მა­მა­კა­ცე­ბი გა­სარ­თობ­ზე უარს არ ამ­ბობ­დნენ და სი­ცო­ცხლის რის­კის ფა­სად თა­მა­შობ­დნენ. აზარ­ტი, ხომ აზარ­ტია. ასე მო­აღ­წია ავ­ღა­ნე­თის ნა­ცი­ო­ნა­ლურ­მა სპორ­ტმა “ბუ­ზკა­ში” თა­ნა­მედ­რო­ვე­ო­ბამ­დე. მას სხვა­ნა­ი­რად “სიკ­ვდილ­თან თა­მაშ­საც“ უწო­დე­ბენ, თუმ­ცა ეს ტრა­დცი­ე­ბის მოყ­ვა­რულ ავ­ღა­ნე­ლებს სუ­ლაც არ აში­ნებთ.   “ბუ­ზკა­ში”, “თხის წარ­თმე­ვა” ერ­თგვა­რი პო­ლოა ცენ­ტრა­ლურ აზი­ა­ში - ცხენ­ზე ამ­ხედ­რე­ბუ­ლი მო­თა­მა­შე­ე­ბი ცდი­ლო­ბენ ერ­თმა­ნეთს უთა­ვო და ფე­ხებ­დაჭ­რი­ლი თხა წა­არ­თვან და ფი­ნი­შამ­დე მი­ი­ტა­ნონ.

ერ­თმა და­წი­ნა­უ­რე­ბულ­მა მხე­დარ­მა მო­ე­დანს გა­ჭე­ნე­ბუ­ლი ცხე­ნით უნდა შე­მო­ა­უ­როს და მკვდა­რი თხა წი­ნას­წარ მომ­ზა­დე­ბულ 4 მეტ­რამ­დე დი­ა­მეტ­რის მქო­ნე ღრმულ­ში ჩა­აგ­დოს. ყო­ვე­ლი მომ­დევ­ნო ჩაგ­დე­ბა ქუ­ლად ით­ვლე­ბა და გა­მარ­ჯვე­ბუ­ლი ის რჩე­ბა, ვინც მეტ ქუ­ლას და­აგ­რო­ვებს.

თუმ­ცა, მთა­ვა­რი სწო­რედ იმ წრი­ულ ღრმუ­ლამ­დე მის­ვლაა - მას მო­წი­ნა­აღ­მდე­გე გუნ­დი ყვე­ლა­ნი­ა­რად უშ­ლის ხელს იქამ­დე მი­ვი­დეს. ცდი­ლო­ბენ, თხა წა­არ­თვან. ამის­თვის ყვე­ლა­ნა­ირ ხერ­ხს იგო­ნე­ბენ - ეჯა­ხე­ბი­ან მას ცხე­ნე­ბით, ურტყა­მენ მათ­რა­ხებს. თა­მაშს ხში­რად მო­თა­მა­შე­ე­ბის ჯან­მრთე­ლო­ბა ან სუ­ლაც სი­ცო­ცხლე ეწი­რე­ბა, თუმ­ცა, ის მა­ინც გრძელ­დე­ბა.

თა­მა­შის ის­ტო­რია

ცენ­ტრა­ლურ აზი­ა­ში ბუ­ზკა­შის წარ­მო­შო­ბის შე­სა­ხებ რამ­დე­ნი­მე ლე­გენ­და არ­სე­ბობს. ერთ-ერთი ვერ­სი­ით, ის მგლებ­ზე ნა­დი­რო­ბას უკავ­შირ­დე­ბა. რამ­დე­ნი­მე ცხე­ნო­სა­ნი მგლებ­ზე წარ­მა­ტე­ბულ ნა­დი­რო­ბას, სწო­რედ მოკ­ლუ­ლი მგლით იწყებ­და და ცდი­ლობ­დნენ, ერ­თმა­ნე­თის­თვის ნა­ნა­დი­რე­ვი წა­ერ­თმი­ათ. შე­მეგ მგე­ლი ცხვრით შეც­ვა­ლეს.

ავ­ღა­ნუ­რი ცნო­ბე­ბის თა­ნახ­მად, “ბუ­ზკაშს” ცენ­ტრალ აზი­ა­ში ჯერ კი­დევ ჩინ­გიზ ყა­ე­ნის დრო­ი­დან მო­ყო­ლე­ბუ­ლი თა­მა­შო­ბენ და დღემ­დე პო­პუ­ლა­რუ­ლია. ავ­ღა­ნე­ლი ბი­ჭე­ბი წარ­მა­ტე­ბულ მო­თა­მა­შე­ო­ბა­ზე ოც­ნე­ბო­ბენ. მათ ჩემ­პი­ო­ნებს “ჩა­პან­დასს” უწო­დე­ბენ და ად­გი­ლობ­რი­ვებ­ში ძა­ლი­ან დიდი ავ­ტო­რი­ტე­ტი აქვთ.

თა­მა­შის რის­კე­ბი და ფსო­ნე­ბი

რად­გან ნა­ცი­ო­ნა­ლუ­რი სპორ­ტის ეს სა­ხე­ო­ბა საკ­მა­ოდ რთუ­ლი, სა­ხი­ფა­თო და სხარ­ტი სა­თა­მა­შოა, მო­თა­მა­შე­ე­ბი ინ­ტენსტი­უ­რად ემ­ზა­დე­ბი­ან. შეძ­ლე­ბუ­ლი ავ­ღა­ნე­ლე­ბის ოჯა­ხის შვი­ლებს ჰყავთ სპე­ცი­ა­ლუ­რად ურჩი, მაგ­რამ სწრა­ფი ცხე­ნე­ბი, რო­მელ­თა და­მორ­ჩი­ლე­ბა­სა და მარ­თვას დიდი ძა­ლის­ხმე­ვა სჭირ­დე­ბა. ასე ერ­თად იწ­ვრთნე­ბი­ან ცხე­ნი და მხე­და­რი. თუმ­ცა, ტრავ­მე­ბი, ამ პრო­ცეს­საც ახ­ლავს - ხში­რია ჩა­მო­ვარ­დნი­სას მო­ტე­ხი­ლო­ბე­ბი, რა დრო­საც მო­თა­მა­შე გა­მო­ჯანრთმე­ლე­ბამ­დე ვერ იღებს შე­ჯიბრში მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას, რად­გან შე­იძ­ლე­ბა ორ­გა­ნიზ­მმა ყვე­ლა­ზე მნიშ­ვნე­ლო­ვან დროს უმტყუ­ნოს.

მო­თა­მა­შე­ე­ბი იღუ­პე­ბი­ან გა­ჭე­ნე­ბუ­ლი ცხე­ნი­დან გად­მო­ვარ­დნის, თხის წარ­თმე­ვი­სას ცხე­ნის ქვეშ მო­ყო­ლის ან სუ­ლაც მო­წი­ნა­აღ­მდე­გე გუნ­დის წევ­რე­ბის მათ­რა­ხე­ბის და­შე­ნის შე­დე­გად. მათი მათ­რა­ხი ჩვე­უ­ლებ­რი­ვი ია­რა­ღია, - მძი­მე, გრძე­ლი ტა­რით.

რაც შე­ე­ხე­ბა, სა­თა­მა­შო თხას - მისი მომ­ზა­დე­ბის პა­ტი­ვი წინა წლის გა­მარ­ჯე­ვე­ბულს აქვს. ის ცოხ­ველს დაკ­ვლის შემ­დეგ, ასუფ­თა­ვებს და შემ­დეგ ქვი­შით ტე­ნის, ისე რომ, რომ ფორ­მა მი­ი­ღოს. შე­ჯიბ­რის დამ­თავ­რე­ბის შემ­დეგ, თხა თა­მა­შის მთა­ვარ სპონ­სორს გა­და­ე­ცე­მა, თუმ­ცა ზოგ­ჯერ აუქ­ცი­ონ­ზეც გა­უ­ტა­ნი­ათ და 30-50 ათას აშშ დო­ლა­რა­დაც გა­ყი­დუ­ლა.

თა­მა­შის სე­ზო­ნად ზამ­თა­რი ით­ვლე­ბა და ცივი ამინ­დე­ბის მი­უ­ხე­და­ვად, ძა­ლი­ან ბევ­რი მა­ყუ­რე­ბე­ლი ჰყავს. ად­გი­ლობ­რი­ვე­ბი თა­ვი­ანთ ფა­ვო­რიტ გუნ­დებ­ზე დე­ბენ ფსო­ნებს და საკ­მა­ოდ დიდ თან­ხებ­საც რის­კა­ვენ. ამ მხრივ აქ­ტი­უ­რო­ბენ მდი­და­რი ოჯა­ხე­ბი ან ად­გი­ლობ­რი­ვი კომ­პა­ნი­ე­ბი. ყო­ფი­ლა შემ­თხვე­ვა, რომ ავ­ღა­ნეთ­ში არ­ჩევ­ნებ­ზე ესა თუ ის პირი მხო­ლოდ იმი­ტომ აურ­ჩე­ვი­ათ, რომ ზე­დი­ზედ რამ­დე­ნი­მე თა­მა­შის გა­მარ­ჯვე­ბუ­ლი იყო.