„არც-რა ტანთ მცვია, არც ფეხთა, დავდივარ დედიშობილა, მეც იმათ ჯოგიდამა ვარ, ვინც სიღარიბით ცნობილა… ჩემს გარდა ასეთს ყოფაში მრავალი სხვაცა ყოფილა… ხარს ვგევარ ნაიალაღარს, რქით მიწასა ვჩხვერ, ვბუბუნებ; ღმერთო, სამშობლო მიცოცხლე! მძინარიც ამას ვდუდუნებ, საწყალთ საწყლობა რომ მესმის, იმათ ვარამზე ვწუწუნებ; არც როს უსაქმო არა ვარ, მუდამ ვკოწიწობ, ვჩუჩუნებ. ცოტა მაქვს, ცოტას ვჯერდები, ბეჩავთაც გავუზიარებ, სიკეთისათვის სიკეთეს არავის დავუგვიანებ, ავის თქმით, ავის ქცევითა გულს არვის დავუზიანებ”…
ვაჟა ფშაველა
.............................................
იას უთხარით ტურფასა, მოვა და შეგჭამს ჭიაო… მიწავ, შენ გებარებოდეს ეგ ჩემი ტურფა იაო, შენ უპატრონე, უმშობლე, როგორიც შენი ზნეაო. ვაჟა
...............................................
ვაჟა-ფშაველა - სიყმე სიბერედ ვაქციე
სიყმე სიბერედ ვაქციე, ერი კი - ვერა ერადა. იმედი მქონდა... ჩონგური მოვმართე, დავჯე მღერადა.
მეწადა, ჰანგი მსმენელთა გულისა ამაზრზენადა ჰქმნილიყო ჩემთა მოძმეთა, ცად აეწია ზენადა. შევამკე მთები მაღლები და ბარი ათასფერადა, აზრი საერთო, საქვეყნო მინდოდა გასაკვერადა; ამისთვის თავსა დავწიე, ვაქციე ნაცარ-მტვერადა.
ვადიდე გმირთა სახელი, მკლავი და სულით დიდობა, დავძრახე ქვეყნის ორგული და შეურაცხვყავ ფლიდობა; სიმაძღრე სიმშილზე ვცვალე, ფუფუნებაზე - მწირობა. მინდოდა არ შამებღალა მე წმინდა დედა-შვილობა. პირნათლად მივალ საფლავში, მტკიცედ დავიცევ პირობა.
ამას მითვლიან ცოდვადა, რაშიც მე მიჩნდა გმირობა; თავს დამჩხავიან ყორნები, გაუმართიათ ყრილობა. შემირცხვა ზოგის ნამუსი, გრძნობა, აზრი და ზრდილობა: კაცობად დაუსახიათ სიჩერჩეტე და ვირობა!
რა მეთქმის? გული მკვდარია, ცრემლი მდის ნუგეშ-მწველადა; მე კაცთა შორის მეტი ვარ, უნდა გავიჭრა ველადა, რაკი გადიქცა ეშმაკი ტკბილ მოსაუბრე გველადა და თანამოძმე ეს ჩემი - მის ყურისმგდებელ ევადა, როს გახდა საქვეყნო საქმე უსუსურთ საღეჭ კევადა.
1907 წ. "საქების ქება და გასაკიცხის კიცხვა, ადამიანის აღზრდას ემსახურება"
დამატებულია (26.12.2012, 10:26:36) --------------------------------------------- კიდევაც ვნახავ გაზაფხულს, ყელმოღერებულს იასა, სიკვდილის სიცოცხლედ მქცეველს, იმის სიტურფეს ღვთიანსა, ამწვანებულსა მთა-ბარსა, დამწყაზრულს, ყვავილიანსა.
კიდევაც ვნახავ, ცა სჭექდეს, თოვლის წილ წვიმა ცვიოდეს, ანოყივრებდეს მიწასა, მდინარეები ხვიოდეს, აღარვინ იტანჯებოდეს და აღარცვისა შიოდეს; სიმართლის გამარჯვებასა მთაზე არწივი ჰყიოდეს; მეც მას ბანს ვეუბნებოდე, გული აღარა მტკიოდეს.
გუშინწინ ვნახე, გუშინაც, გველი სწამლავდა იასა, აშლიდა შხამსა და გესლსა, ვერ კი აძლევდა ზიანსა. დღეს ვხედავ, ია მთელია, სუნნელოვანი, ნაზია, ვუცქერ და ვამბობ იმასვე: რა ტურფა, რა ლამაზია! გველი დაღოღავს მუცლითა, ახრჩობს ბოღმა და ბრაზია.
კიდევაც ვნახავ, უხვადა ვარდნი, იანი ჰყვაოდენ, ნაცარ-მტვრად იყვნენ ქცეულნი, ვინაც გუშინა ზვაობდენ; შხამის და გესლის მთესველნი მოისპნენ, არარაობდენ, ჩვენის სიკვდილის მსურველნი ყორნები ვეღარ ჩხაოდენ!
დაჰბეროს სიცოცხლის სიომ მომაკვდავს არემარესა, გაუათასდეს სინათლე ცაზე მზესა და მთვარესა, უხვადა სძღვნიდენ წყალობას ამ ჩვენს დაჩაგრულს მხარესა. ჩვენც, მსხვერპლნი ძალმომრეობის, ცრემლს აღარ ვღვრიდეთ მწარესა. ჩიტების ტკბილი გალობა ისმოდეს ყოველ მხარესა.
მოფრინდა უცხო ფრინველი და დამტრიალებს თავზედა. არც არწივია, არც ქორი, თუმც ორივეს ჰგავ ხმაზედა, აბია შიბი ოქროსი ოქროთ დაფერილს ბჯღალზედა, მაზედ მობმული ბარათი ალს მომიმატებს ალზედა.
შავეთით მოწერილია, გადმოტანილი ქარისა: “ჩემთვის ნუ სტირი, საწყალო, ჩემი სამყოფი ჰყვავისა, გვიმღერის ტკბილს სიმღერებსა, შოთაც გვერდითა გვყავისა. ტახტზე ბძანდება თამარი, დილის ცისკარსა ჰგავისა. ვახტანგს მოურჩა წყლულები, იმედიცა აქვს ხმალისა. დავითმა ნება აიღო კავკასის ერთა ზავისა. სულ გარს მარტყია გმირები იმ გარდასრულის ჟამისა… აქ სდგება, უფლის საბჭოში, დადგენილება ამისა, არჩევენ გათენებასა კვლავ სამანდაო ღამისა. საბრალო შენ ხარ, ბეჩავო, თავი მოიკლა ლამისა”.
giohunt1982, ბოლო ლექსი(სიმღერა) განსაკუთრებით მომეწონა...
ნიკო გომელაურის რამდენიმე ლექსი
არ ჩერდებაო დრო, ვიღაცა ბრძენმა ბრძანა... და ეთანხმება ბრბო, ასე არ არის განა?! -როცა მოცარტი ნოტებს არჩევდა, დროებით შერცხვა დროს და გაჩერდა... /////////////////////////////////////////////////////////////////
ჯოჯოხეთში იბევებენ ადგილებს, იქ მოხვედრა განა გა-ა-ადვილეს?! მე კი მითხრეს: არა ხარო საჭირო -ეშინიათ მთვრალმა არ გავაჭირო. იქვე იყო კარი მოპირდაპირე, იქაც შესვლა ტყუილად დავაპირე. ახლა ვეძებ(გამიფუჭდა განწყობა) ადგილს სადაც არ ჭირდება ჩაწყობა. ////////////////////////////////////////////////////////////////
დრო ყველაფრის მკურნალია, ოღონდ ჩემი არა. საოცარი უნარია დარდი წარა-მარა. რასაც ვფიქრობ, გადმოვისვრი უმარტივეს ლექსად. წარსულს ვათრევ ჩემი კისრით, ვერ ვიშორებ ვერსად. როცა მოხუცს ვხედავ ვინმეს, მახსენდება პაპა. ცა, ვარსკვლავებს რომ ჩაიბნევს დედაჩემის კაბა. ცის ცრემლებზე მახსენდება მე სიტყვები მამის . . . ღვინო სანამ გამეხსნება, მეც ავტირდე ლამის. ღამე სმაში მათენდება დამეკარგა ღერძი . . . კიდევ რა არ მახსენდება, კიდევ რას არ ვებრძვი. საოცარი უნარია დარდი წარა-მარა. დრო ყველაფრის მკურნალია -ოღონდ ჩემი არა... /////////////////////////////////////////////////////////////////
მე შენში მიყვარს ღმერთი ! შენ , რა იპოვე ჩემში ?! შენ - წმინდა სანთლის ღვენთი. მე - გაფანტული ხრეში. მე შენში მიყვარს ღმერთი ! შენში ის თავს გრძნობს კარგად. ჩემში კი სველი დენთი - აღარ ღირს დროის კარგვად. მე შენში მიყვარს ღმერთი ! ტერფებთან გინთებ სანთლებს . . . და თუ ასეა - წვეთი , ნამუსი მაინც მმართებს . . . "საქების ქება და გასაკიცხის კიცხვა, ადამიანის აღზრდას ემსახურება"
მე შენში მიყვარს ღმერთი ! შენ , რა იპოვე ჩემში ?! შენ - წმინდა სანთლის ღვენთი. მე - გაფანტული ხრეში. მე შენში მიყვარს ღმერთი ! შენში ის თავს გრძნობს კარგად. ჩემში კი სველი დენთი - აღარ ღირს დროის კარგვად. მე შენში მიყვარს ღმერთი ! ტერფებთან გინთებ სანთლებს . . . და თუ ასეა - წვეთი , ნამუსი მაინც მმართებს . . .
კარგიააა
დამატებულია (26.12.2012, 13:46:08) --------------------------------------------- შენ – სისხლო ჩემო – სად არ დაღვრილო... შენ – სად არ გხვრეპდა შავი ყორანი. ვინ გაგაკვირვოს, რამ გაგაკვირვოს, - ნადიდგორალი, ნაშამქორალი. შენ – სისხლო ჩემო – შენი ღვაწლია, რამაც აქამდე კი მოაღწია: სვეტიცხოველი... ხანძთა... ვარძია და ისიც, - რაც მტერს წარუტაცნია... შენ – სისხლო ჩემო – შენი დინება ვეფხისტყაოსნით ხშირად მიგრძვნია... სიტყვა, რომელიც გეჩოთირება, ვცდილობ, - გაშორო, რაც შემიძლია... შენ – სისხლო ჩემო – სისხლო ხნიერო, დაუცხრომელო და უცნაურო... საბედნიეროდ, საბედნიეროდ, - ჰაი, ჰაი, რომ კიდევ ხმაურობ!
ვითარი მაშინ იდუმალება დაისადგურებს შენს არემარეს! რა სანახავი წარუტყვევს თვალთა მაშინ შენს ტურფას სერზედ მდგომარეს! ძირს გაშლილს ლამაზს ველსა ყვავილნი მოჰფენენ, ვითა ტაბლას წმიდასა, და ვით გუნდრუკსა სამადლობელსა, შენდა აღკმევენ სუნნელებასა!
მახსოვს იგი დრო, საამო დრო, როს ნაღვლიანი, კლდევ ბუნდოვანო, შენს ბილიკად მიმოვიდოდი, და წყნარს საღამოს, ვით მეგობარს, შემოვეტრფოდი, რომ ჩემებრ იგიც იყო მწუხარ და სევდიანი!
ოჰ, ვით ყოველი ბუნებაც მაშინ იყო ლამაზი, მინაზებული! ჰე, ცაო, ცაო, ხატება შენი ჯერ კიდევ გულზედ მაქვს დაჩნეული! აწცა რა თვალნი ლაჟვარდს გიხილვენ, მყის ფიქრნი შენდა მოისწრაფიან, მაგრამ შენამდინ ვერ მოაღწევენ და ჰაერშივე განიბნევიან!
მე, შენსა მჭვრეტელს, მავიწყდების საწუთროება, გულის-თქმა ჩემი შენს იქითა... ეძიებს სადგურს, ზენაართ სამყოფთ, რომ დაშთოს ის ამაოება... მაგრამ ვერ სცნობენ, გლახ, მოკვდავნი განგებას ციურს!
დაფიქრებული ვიდეგ სერზედა და ცათა მიმართ მზირალს ტრფობითა, შემომერტყმოდა მაისის მწუხრი, აღმვსები ნაპრალთ მდუმარებითა; ხანდისხან ნელად მქროლნი ნიავნი ღელეთა შორის აღმოკვნესოდენ და ზოგჯერ ჩუმნი შემოგარენი ამით ჩემს გულსა ეთანხმებოდნენ!
მთაო ცხოველო, ხან მცინარო, ხან ცრემლიანო, ვინ მოგიახლოს, რომელ მყისვე თვისთა ფიქრთ შვება არა იპოვნოს და არ დახსნას გულსა ვაება, გულ-დახურულთა მეგობარო, მთავ ღრუბლიანო!
სდუმდა ყოველი მუნ არემარე, ბინდი დაგეკრა ცისა კამარას, მოდევს მთოვარეს, ვითა მიჯნური, ვარსკვლავი მარტო მისა ამარას! გინახავთ სული, ჯერეთ უმანკო, მხურვალე ლოცვით მიქანცებული? მას ჰგავდა მთვარე, ნაზად მოარე, დისკო-გადახრით შუქმიბინდული!
ამგვარი იყო მთაწმინდაზედ შემოღამება! ჰოი, ადგილნო, მახსოვს, მახსოვს, რასაც ვჰფიქრობდი მე თქვენთა შორის და ან რასაც აღმოვიტყოდი! მხოლოდ სული გრძნობს, თუ ვითარი სძღვენით მას შვება.
ჰოი, საღამოვ, მყუდროვ, საამოვ, შენ დამშთი ჩემად სანუგეშებლად! როს მჭმუნვარება შემომესევის, შენდა მოვილტვი განსაქარვებლად! მწუხრი გულისა - სევდა გულისა - ნუგეშსა ამას შენგან მიიღებს, რომ გათენდება დილა მზიანი და ყოველს ბინდსა ის განანათლებს!
......................................................................................................................................... აფხაზური კანტატა ჩემი მორდუ აფხაზეთში იზრდებოდა თარბებთან, ბადეს შლიდა… და მშვილდ-ისრით ტყეში ნადირს არბევდა. ხვიჩას ზრდიდნენ აფხაზები ჩაუქად და რაინდად, ბეჭზე ორბად შეუფრინეს „ურაიდა რაიდა“. გადიფრინეს ყრმობის წლებმა და აფხაზურ-მეგრულით ცხრა ლამაზმა ცხენოსანმა გადმოტოპა ენგური.
შოთა ნიშნიანიძე ......................................................................................................................................... ამას მკარნახობს ფიქრიც, შეგნებაც, სამყარო ცეცხლში თუ დაინთქმება, სიცოცხლეს აზრი მაინც ექნება, თუ საქართველო კიდევ იქნება! გულწრფელად ვამბობ სათქმელს, გულღიად, დე, მკრეხელობად ნუ აღიქმება: სხვა ყველაფერი წყალს წაუღია, თუ საქართველო აღარ იქნება!
გრიგოლ აბაშიძე ................................................................................................................
მუხრან მაჭავარიანი-(ნაწყვეტი პოემიდან)
ვითარცა მტკვარი მზე ამოდიოდა, მთვარე ჩადიოდა, მამალი ჰყიოდა, კვამლი ადიოდა, ვიღაცა ტიროდა, ვიღაცა ჩიოდა, ვიღაცას შიოდა, ვიღაცას ციოდა, და დრო გადიოდა. ვითარცა ღვინო - ქვევრიდან ხაპში - ხაპიდან - დოქში - დოქიდან ჯამში - ქართული სისხლი, ქართული სული, ქართული სიტყვა, ქართული გული გადადიოდა კაციდან კაცში… გადადიოდა, გადადიოდა, გადადიოდა - და მოდიოდა, და მოდიოდა, და მოდიოდა, და მოდიოდა, ვითარცა მტკვარი… გზადაგზა სვამდნენ, ამღვრევდნენ, ღვრიდნენ, უღმერთოდ ჰრყვნიდნენ, უგულოდ ჰყიდდნენ და… მიუხედავად ამისა, მაინც - გამოიარა რუსთველის გული, გამოიარა ვახტანგის გული, გამოიარა თამარის გული, გამოიარა სულხანის გული და დღეს - შოთაის ნაქონი სისხლით, და დღეს - ვახტანგის ნაქონი სისხლით, და დღეს - სულხანის ნაქონი სისხლით - თბილისის ფართო ქუჩებში დადის: ლეილა, ლონდა, ნათია, ნანი, ელისო, ვაჟა, გიორგი, გივი. და… იარონ! იარონ! იარონ! ამინ! "საქების ქება და გასაკიცხის კიცხვა, ადამიანის აღზრდას ემსახურება"
დამატებულია (26.12.2012, 14:18:34) --------------------------------------------- კაცი მას ჰქვიან, ვინაც სიცოცხლე თვისა დალია მედგარ ბრძოლაში, როგორც არწივმა ფრთით სცნო სიმაღლე, არ გაერია ყვავთა გროვაში.
კაცი მას ჰქვიან, ვინც ვით კლდე ზღვაში, სდგას ცხოვრებაში შეუპოვარად, მოზღვავებულსა ცხოვრების ზვირთებს მკერდზე შემუსრავს, გაფანტავს ნაცრად.
კაცს მას ვეძახი, ვისაც ბრძოლაში შუა გადუტყდა ერთგული ხმალი, მაგრამ მიიწევს მკერდ-სისხლიანი, [რომ] მაინც მტერთგანს მოსთხაროს თვალი.
[კაცი] ის არის, ვისაც სამშობლო [აჩნია] წყლულად, ქვეყნიურ ღმერთად, ვინც უფრთხილდება თავის თავს მისთვის, რომ თავი იმას შესწიროს მსხვერპლად.
კაცი მას ჰქვიან, ვისიცა გული ჩამოსხმულია წმინდის გრძნობისგან, ვის სიყვარული და სიძულვილი მონათლულია წრფელის შრომისგან.
კაცი მას ჰქვიან, ვინაც ძონძები ტანზედ ჩაიცვა და მით ამაყობს, არ აწიოკა გლეხის ობლები, დაუშრეტელად სიყვარულს გალობს.
კაცი ის არის, ვინაც გაცვალა ცხვრისა ბოზბაში ჭინჭრის [მხალზედა] იმ ლტოლვილებით გატაცებული, რომ შედგეს მაღალს გრძნ[ობის მთაზედა].
კაცი ის არის, ვინც სატირელსა ტირის და ანჩქლევს ცრემლის მდინარეს, ვინც გულს უგმირავს თავისა მტერსა და ყელს ეხვევა, იცავს მოყვარეს.
მე ამ ქცევითა ვაფასებ კაცსა, მე ესე მიჩანს ჩვენი ცხოვრება, და თუ რომ კაცი ვერ იზამს ავსა, ვერც კარგს გვაჩვენებს, ისე მოკვდება.
ხომ შეგიძლია ამ განცდისგან უფალო მიხსნა, თუ საშველია, მისაშველე, სანამ ვიბღავლებ! ამ კარაბინის სამიზნეში აღებულ ჯიხვს გავს ვიწრო ნაპრალში გაჭედილი ჩემი იღბალი.
ვიცი ზედმეტი მომივიდა, სამი მოვკალი (ალბათ იმ სიზმარს დედაჩემი ტყილილად დაწვავს) ვუმზერ ჩემს გასწვრივ ვარსკვლავები როგორ როკავენ, აკეცავს დალიც ჯურღმულებში ჩაშვებულ ნაწნავს.
თვალებში ელავს ლამარეას მაცხოვრის ფრესკა, საკმევლის სუნი მომაფრქვიეს მშრალმა ნისლებმა, აქ ყველაფერი ამ სამყაროს გაჩენის დღეს გავს, შიშით კი არა სინანულით, სევდით ივსება ეს ჩემი გული რომ იცოდე ღმერთო მაღალო! ვკვდები, ეს ღამე თან გამყვება გრძნეულ სიზმრებად. ცოდვებს სულ უფრო დავიმძიმებ ვიცი ახლა რომ, ასეთ ღამეში ავტირდე და ცრემლი დავღვარო.
"საქების ქება და გასაკიცხის კიცხვა, ადამიანის აღზრდას ემსახურება"
დამატებულია (26.12.2012, 18:46:38) --------------------------------------------- მიტომ გაგვზარდა დედამა, მისთვის გვეტყოდა ნანასა - ტანზე აბჯარი ავისხათ, მუდამ ვლესავდეთ დანასა, რომ შიშს ვუგდებდეთ გულშია მეზობელს მეტიჩარასა. არ ვაქელინოთ სამშობლო მეტოქეს ათასგვარასა. გამოვეთხოვეთ ნათესავთ, ცოლ-შვილს და თავის ყანასა; სიკვდილს სიცოცხლე აღვუთქვით და პირი – სისხლით ბანასა. ცოცხალის თავით ვერ მივცემთ მტერს თავის მიწის ღალასა. გაჰზრდისღა კიდევ მშობელი ვაჟკაცებს ჩვენისთანასა?!
სამშობლოსათვის სიცოცხლეს ისე ვწვავთ, როგორც ჩალასა, ვწყდებით გულდამშვიდებულნი და თანაც ვმღერით ამასა: “მშობელი მოკვდეს, რა უშავ, შვილები რჩება მამასა, კიდევ ექნება ფრთეები ამ წუთისოფლის ჯარასა. კარგის მამის შვილს, წესია, მტერიც უფრთხება კვალადა: ხვალ და ზეგ ვერვინ გაბედავს შინ შემოგვეჭრას ძალადა. ყველას ისა სძლევს, სიცოცხლეს ვინაც არ აგდებს ჩალადა. ცოცხლები არვის დავუთმობთ მშობელი მიწის ღალასა. სიკვდილს აღვუთქვით სიცოცხლე და პირი სისხლით ბანასა. აბა თუ გაჰზრდის მშობელი ვაჟკაცებს ჩვენისთანასა!
სამშობლოს არვის წავართმევთ, ჩვენს ნურვინ შაგვეცილება, თორემ ისეთ დღეს დავაყრით, მკვდარსაც კი გაეცინება. არ მივცემთ სხვასა სამშობლოს ჩვენის ცოცხალის თავითა; უკან ვერ დაგვახეინებთ მისთვის ნაძღვნევის შხამითა. მტრისაკენ მივიზიდებით, რომ გავწყდეთ, როგორც ლომები. ჩვენს ზურგს ვერ ჰნახავს მეტოქე. რომ გვნახო, მოგეწონები! შვილებს საზღაპროდ ექნება ჩვენი ბრძოლა და ომები! არ მივცემთ მტერსა სამშობლოს, გულში დავიცემთ დანასა,
არ მივცემთ უცხო ტომისას თავის მამულის ღალასა. ესე ასწავლონ დედებმა, შვილთ როს ეტყვიან ნანასა! გაჰზრდისღა კიდევ მშობელი ვაჟკაცებს ჩვენისთანასა?”
1904 წელი "მხედართა ძველი სიმღერა" ვაჟა
დამატებულია (27.12.2012, 17:35:46) --------------------------------------------- ” საახალწლოდ” აბა ვინა ხართ, სადა ხართ, გამოიხედეთ გარეთა! გილოცავთ ახალსა წელსა, იცოცხლეთ, გაიხარეთა. ძალად მოვდივარ მეკვლედა, თქვენ ხომ არ დამიბარეთა: სულით და გულით მოძღვნილი სალამი ჩაიბარეთა, რაც ვსდუმდი აქამომდისა, ამაში გამიბარეთა!.. უპირველესი სალამი ივერის არე-მარესა, – მისს სისხლსა და ხორცს – ქართლ-კახეთს და იმერეთის მხარესა, ბედი და ბედნიერება, დღეთამც ნუ ჰნახვენ მწარესა… ვუსურვებ დღეგრძელობასა სამშობლოს მზეს და მთვარესა: ნუგეშსა გვცემენ, გვათბობენ და გვითენებენ ღამესა… მერე სალამი მუშათა: ცულის და თოხის მქნეველთა, მწყემსთა და ღამის მეხრეთა, მინდორში ღამის მთეველთა, თავის მარჯვენის მადლითა მთელის ხმელეთის მრჩენელთა. მწიგნობართ – ერის წინამძღვართ, ქვეყნისთვის კარგის მრჩეველთა: რა გვარგებს, რა გვაზარალებს, – დღე-მუდამ იმის მკვლეველთა… მენამც თავს შამოვევლები ჩემის სამშობლოს მთა-ველთა! სალამი მღვდელთა, მოხელეთ, რომ ივარცხნიან ქეჩოსა! ვთხოვ ათლეინონ ჩვენსკენა წალდუნასა და ეჩოსა… ყველას, ვინც ქვეყნის გულისთვის გაიძრას, გაიჩეჩოსა!.. არაფერს ვეტყვი საწყენსა ამ ჩვენს დახლიდარს ხეჩოსა: იმას მილოცვა რად უნდა, ოღონდ ფულები ხვეჭოსა… ვაი თუ ფულების გამო ბოლოს ჟამს გაიბეჭოსა!.. ვუსურვებ, რო გაემარჯვოთ მშობელის ქვეყნის დედათა! ერთს ვურჩევ, თუ დაიჯერეს, სარგოსა მეტისმეტადა: შვილთა აღზრდაზე იუბნონ, რო შეიყარნენ ერთადა; ლამაზად შვილის აღმზდელი დედა მიცვნია ღმერთადა… და ყრმათ, ჯერ დაუბუმბლავთა, ერთგულნი ჰყვანდენ დედასა და არ შეუდრკნენ ბოლო ჟამს ბასრის მახვილის კვეთასა, როცა-კი მტერი მათ მშობლის შეურაცხყოფას ჰბედავსა… დიდიმც ექნება საზღვარი თქვენთ თვალთ და გულის ხედვასა!..
1899 წ. ვაჟა.
დამატებულია (31.12.2012, 17:52:07) --------------------------------------------- ახალო წელო, ფიქრებით მწველო, გთხოვ, რომ ცხოვრება არ გაგვიძნელო. მოგვშორდი, შხამო, მოგვშორდი, გველო! ახალო წელო, ფიქრებით მწველო, შენი სიკეთე თუმცა-კი მჯერა, ყური დამიგდე, რასა გთხოვ ჯერა: ვინაც არ იცის, ასწავლე წერა; მე უკეთესის ჰანგების მღერა მასწავლე, თორემ დაგლოცავ ვერა. გვიცოცხლე თავი, გვიკურთხე მკლავი, გვაშორე საქმე ბილწი და შავი… და მოგვეც ყველას პირი და ზავი. თუ არ მისმინო, მოგიკვდეს თავი.
1890 წ.
დამატებულია (14.01.2013, 12:07:47) --------------------------------------------- მონადირის ნაამბობი I
მთას ვინადირე… დავბრუნდი, მთის ძირს მივდევდი ჭალასა, მეჩქარებოდა შინ მისვლა, მუხლებს ვატანდი ძალასა პირია გაზაფხულისა: ჩირთიც ახალი, მწვანეცა; შიშს რა გაავლევს ჩემს გულში, დღეც ტყეში ვცხოვრობ, ღამეცა. მხოლოდ ამ ადგილს არა დროს მე არ გამევლო ღამითა, და რაც მე იქ მოვიხილე – გავოცებულვარ ამითა! ანდით მოვდივარ ტყე და ტყე და ვეგანები ბინასა… ყურს ვუგდებ გულის საკლავსა კაცის კვნესას და გმინვასა. ყატყატი მესმის თანაცა: კივილ-ჭყივილი საზარი, ომია გაცხარებული, ცის ჩამოქცევის სადარი. ყოველ მხრივ ხალხი ყაყანებს, ზოგნი უხმობენ შორითა… „მოგვეშველენით, კაცებო!” ძახილი მოდის გორითა; თან თქაფა-თქუფი… ცხენები გზას მოარღვევენ ტორითა. ახლა ჩემს წინა ქართულად დაივაგლახა ვინამა: „ვაჰმე, ცხენს ფეხი მამიტყდა!..” ის ანუგეშა წინამა: – „არა უშავ-რა, წავიდეთ ახლა ქვეითად, ხმლებითა, ბალღებს გვიჭრიან თავებსა, რა უპატრონოდ ვწყდებითა! – ღმერთი გრისხავდეს, ელიოზ, რომ უმწეონი ვრჩებითა!” სხვა კივის კიდევ ქართულად «დიაკვნის გვერდის» ციხითა: „გაისარჯენით, ბიჭებო!“ მედგრად და დიდის რიხითა. სხვა მოსთქვამს: „ხმალი გამიტყდა, მათხოვეთ ვინმე, ძმობასა!“ ჩემს გადანახადს ვინ იხდის, ან ჩემს მაშინდელს ყოფასა?! შიშმა შამიპყრო მაშინ კი, ვსთქვი: „დავიხელთო1 იქნება, რა მელანდება, რა არი, საით რა მომევლინება?“ ვლოცულობ, ვიწერ პირჯვარსა, მივალ, არ ვიხევ უკანა. ან სად გავიქცე, რომ შფოთი არ ცხრება, ისმის ყველგანა. თუმცა კი კაცი ჭაჭნადა არ მინახია სწორედა, – არც სულიერი სხვა რამა… ნანგრევები დგა ყორედა. ქვების მეტს ვერაფერს ვხედავ ამ ბნელს, უკუნეთს ღამეში; მაინც ვერავის ვნახავდი, თუნდაც რო მევლო მთვარეში. ხმა-ჭკვა გარკვევით მესმოდა, გაბნეულიყო ჰაერში. კიდევაც ყურებში მიდგა ხმა, გრგვინავს ვინმე კაცია: „ბიჭებო, ციხეს უშველეთ, ეგეც მტერს წარუტაცია!“ საკვირვლად საკვირველება ამ ნანგრევთ შაუნახია. ნეტავი მაშინ მენახოს კაცის ერთისა სახია. ბოლოს სამ კვნესა გაისმა, გლოვის წკარუნი ზარისა და დიდი ოხვრა ამოხდა დაბლაით მიწა-მყარისა. შავშინებულვარ ძალიან, ვეღარა ვძრავდი ბაგესა. გულში ვლოცულობ, ვევედრი ამ არე-მარის გამგესა. შავთხოვდი: ჭკვიდამ ნუ შამშლის, ნუ გამიმწარებს ყოფასა, ნუ დაანანებს დედა-ჩემს ბედკრულის შვილის შობასა.
II
ბინაზე მიველ… ყველანი გაოცებულნი მსინჯავდნენ. – რა დაგმართნია, რა არი? ამხანაგები მკითხავდნენ. ვუამბე ცოდვა-ჭირითა ნახული, განაგონარი. თან დავუმატე: ყველა ეს იყო დევების ონარი!.. თავებს იქნევდნენ: „არაო“, და მიამბობდნენ მრავალსა, რომ ყველას ეს ემართება ღამით ამ ადგილს მავალსა: იგივ ხმა, იგივ ძახილი, იგივ ქართული სიტყვები… ზოგს თითონ მომაგონებდნენ ჩვენი მეძროხე ბიჭები: – ამასაც გაიგონებდი, ამ და იმ კილოთ ნათქვამსა! ისინი უკეთ ამბობდნენ ჩემს მოხილებულს ამბავსა. თავზედაც გადაჰხედოდათ ეს ამბავი და შფოთია, – ყველასთვის არი უკვდავად, მარტო ერთისთვის როდია! მხოლოდ-კი ქართველი იყოს, არ იყოს უცხოს ტომისა, ყველასაც მოეჩვენება სახე გრგვინვის და ომისა. თვით ნანგრევების ამბავი სთქვა თანდილაანთ ხუტამა: „მინამ ქვეყანა არსებობს, ამ ამბავს ჰნახვენ მუდამა. ნუ იტყვით – ბოროტნი იყვნენ, კეთილნი სულნი არიან. ამისთვის ფიცი რად გვინდა, მე კარგად ვიცი ძალიან. მეც თითონა ვარ მნახველი, და სხვა ათასი, მაგისა, მაგრამ დღეს-აქამომდისა არა წაუხდა არვისა. არც ვინ შაცვლილა ჭკვიდამა, არც ვის მაჰშლია ცხოვრება, ჯანზედაც კარგად არიან, უკეთესი აქვთ გონება. მაგ ნანგრევებზე თქმულება ძველთაგან გამიგონია, გიამბობთ, რამდენადაც-კი შამწევს ძალი და ღონია“.
III
„მანდ, დღეს რომ ყორეებს ვხედავთ, – ციხე-კოშკების ნანგრევთა – დარბაზთა, ეკლესიათა ჩაშლილ-მოშლილთა რამდენთა, ძველს დროს ქალაქი ყოფილა მტერ-შეუვალი, მაგარი, ცხოვნეთად სახელდებული, სწორედ სამოთხის სადარი. ხომ იცით, ძველად ჩვენს მხარეს მრავალი მტერი ჰყოლია, ეხლაც ბევრი ჰყავ, მაგრამა ქვა და ლოდებსა ჰსტოლია. დრო თუ დაუდგათ, კიდევაც გადმოჰყუდებენ ყურებსა, კიდევაც დაგვიქროლებენ, აიშფოთებენ გულებსა. დიაღ, სწვევია ჩვენს მხარეს ძველს დროში ურუმთ ლაშქარი, აუმტუტებავ ქვეყანა, – ციხე-კოშკები რაც არი, არ გაუშვია არსადა დაუქცეველი საყდარი. ბოლოს მოსულან ამ ადგილს, საცა დღეს გვესმის კიჟინა ღამით და აბჯრის ჩხარუნი, ვინ უკან მირბის, ვინ წინა… „ელიოზ, ღმერთი გრისხავდეს!“ – ყველა ერთ-პირად იძახის, იმასაც გეტყვით ბოლოსა, ეს ელიოზი ვინც არის. თავს დასცემია ცხოვნეთსა ზღვასავით თათრის ჯარია, ძალიან ცდილა ურჯულო, ქალაქს გარშემო მდგარია, აეღო ცხოვნეთ-ქალაქი, შაეღო ციხის კარია. მაგრამ ძალი და ხრიკები, ჰხედვენ, ამაო არია. გამოსჩენია ურჯულოს მეშვლად ცხოვნელი, წყეული, არავინ იცის, რა რჯულის, ჩვენში სით გამორეული. ეს კი იციან, სულ-კრულსა რომ ელიოზი ჰრქმევია. თათრები გაულაღებავ, ცხოვნეთი დაუქცევია: გზა უსწავლებავ მტრისადა ერთს ბნელს, უკუნეთს ღამეში… თითონ დიდობა მიუღავ იმავ თათრების მხარეში. იმ ცოდვა-ბრალის სურათი, რაც იმ ერთს ღამეს მომხდარა, შაუნახია ჰაერსა, სცოცხლობს და როდი მომკვდარა! სამშობლოს ერთგულთ სულები სპეტაკნი, როგორც ცვილები, თავზე დაჰბრუნვენ ცხოვნეთსა, როგორაც დედას შვილები. თან ელიოზსა სწყევლიან, სამშობლოს დამამხობელსა. ვაი მას, შავბნელს, უბედურს და ვაი იმის მშობელსა! ვპოვებთ ამ ქვეყანაზედა იმათ კეთილის-მყოფელსა?! თავის სამშობლოს გამცემზე ვისმე კეთილის მთხრობელსა?! ცხოვნეთის მოძახურები ამაშფოთარის ხმებითა ჩვენ გონებაში გვაგდებენ, რადგან ხშირადა ვსცდებითა: სულითა ვცოცხლობთ ისევა, როცა ლეშითა ვკვდებითა, – რაც გვიყვარს, მის სანახავად საფლავებიდამ ვდგებითა. დიდება უფლის სახელსა, სულით ცხონება იმათა, რაც ღმერთს მიუცავ სამყოფოდ, ნუმც მოეშლებათ ბინადა!“
ათასჯერ მოხვედ, იავო, მგოსანო გაზაფხულისა, მეგონე წინამორბედი მომავლის სიხარულისა, მთესველი კაცთა შორისა ძმობის და სიყვარულისა… თვალ–დამშეული ვუცქერდი შენს ნაზს და ტურფა ფერასა, ვფიქრობდი, ამიყვავებდი მინგრევ–მონგრეულ კერასა, მაგრამ ჩემს დიდის ხნის წყლულსა შენც ვეღარ ჰშველი ვერასა. დღესაცა გნახე მოსული უღრანს, უდაბურს ტყეშია; ლამაზი, ტურფად მოსილი, მადლით შემკული ფერშია. აღარ მოგეცი სალამი, არც აგიყვანე ხელშია: დამღალა შავმა ფიქრებმა, გრკალად მომხარა წელშია, გაუღონოვდა გულიცა, ვეღარც გაკოცე ყელშია… ვეღარც მიძგერებთ წინანდლებრ გულს ვერც შენ, ვეღარც ხევია, რომ მოაგორებს ლოდებსა, მოგრგვინავს, როგორც დევია; კაცს ეგონება, ხმელეთი დაუპყრავ, დაუძლევია და, ფიქრით გატაცებულსა, უკან არ დაუხევია, კლდეებ–ლოდებთან ბრძოლაში წარბიც არ შაურხევია… გულს მითაც თქვენის ნახვითა მაღლა ვერ აუწევია, ვარამს უქენჯნავ, გლახ, გული, კალთები ჩაუხევია…
baqsi-pointer, ”სტუმარ-მასპინძელი” და ”ალუდა ქეთელაური” პოემებია. ნაწყვეტები დადე ხოლმე, კარგი იქნება. თორემ ალბათ ყველამ ზეპირად ვიცით. მონადირეთა კლუბი "ბაზიერი"
შენი, მიწავ ჩემო, ვინც კი იცის გემო; როგორ დავიჯერო, - თავს არ შემოგევლოს!
იმერეთო ქვემო, იმერეთო ზემო, - სიყვაროლო ჩემო, სიხარულო ჩემო... ძამა გურულებო, ჯიმა სამეგრელო, ძმაო ქართლ - კახეთო, მესხეთ - ჯავახეთო; მარნის ჩვენის ეშხი მტერსაც ჩავახეთქოთ, ოღონდ ჩვენს საქმეში ნაკლებ ჩავახედოთ.
დიდგორისა ველო, - ახლა ცრემლისმგვრელო, კრწანისისა ველო, - დღესაც გულისმკვლელო... რაღა გავაგრძელო, მთელო საქართველო, - სასოებავ ჩვენო, - რა ვქნა, რა გიშველო! შენი მიწავ ჩემო, ვინც კი იცის გემო; როგორ დავიჯერო, - თავს არ შემოგევლოს!
ვაჟა. ”ბებერი ლომი” დაბერდა ლომი, დაბერდა, კლანჭებსა ხმარობს ვეღარა: დაედვა შეუდრეკს ძალას ჟამთ ვითარების ბეგარა. სხეულით დაუძლურებულს ვინ შაიბრალებს ნეტარა?! ის დრო აღარ აქვს მეფესა, მიწას რო სდრეკდა ტოტითა გმირულის გავლით ვაჟკაცი, მამაცის გადაბოტვითა. ვეღარ სჭექს წინანდებურად, ბუნაგშია წევს წყნარადა. ნადირთა თავზარდამცემი ეხლა იმალვის თავადა, ჰგავს თორმეტის წლის სნეულსა, გულით ისეა ავადა, ფიქრი უპირო სოფელზე სახეს ატყვია შავადა. დაბერდა ლომი, დაბერდა, კლანჭებსა ხმარობს ვეღარა: დაედვა შეუდრეკს ძალას ჟამთ ვითარების ბეგარა. ტანი სულ დაჰკოჟრებია, შემომტვრევია ბწკალები, არ ანათებენ ძველებრივ მისი ლამაზი თვალები. ბეჩავო ნადირთ მეფეო, ნეტავ, ვის შაებრალები? წაჰსვლია ძველი ილეთი, წყლულად ჰქცევია ტყავია, ვაჰმე, რა საბრალო არის, რა ძნელი სანახავია! სიმშილით შეწუხებული ჰქექავს თაგვების სოროსა, თხოულობს მოწყალებასა, რომ ტანჯვა დაიშოროსა. ყურს ვინ მიუგდებს საწყალსა? ყველა თავისთვის ნადირობს, ზოგი თავხედი და ბრიყვი ჯავრის ამოყრას აპირობს, ბევრს იამს ბუნების ცოდვა. დაუძლურება გმირისა, არც ერთი ლომის სიბერეს ნადირი არა სტირისა. ვეფხვს უფრო გაჰხარებია სისუსტე ავის პირისა; გალაღებული ირემი ფურს უხმობს, მთაზე ყვირისა. დაბერდა ლომი, დაბერდა, კლანჭებსა ხმარობს ვეღარა: დაედვა შეუდრეკს ძალას ჟამთ ვითარების ბეგარა. იგონებს იმ დროს, როდესაც ნადირთა გუნდი ებარა და ლეში იმის ბუნაგში გამოულევლად ეყარა.
ლადო ასათიანი– კრწანისის ყაყაჩოები(სამასი არაგველის ხსოვნას)
ჰეი, თქვენ არაგველებო გაუმაძღარნო ომითა, თქვენს საფლავებთან მოსვლა და მუხლის მოდრეკა მომინდა. შავჩოხიანო ვაჟკაცო, ჭრილობა ხომ არ შეგხსნია?! ეს სისხლი არის, თუ მართლა ყაყაჩოების ცეცხლია?! შავჩოხიანო ვაჟებო, ასე რამ გაგახალისათ, ჟრიალი ხომ არ მოგესმათ ოჟა ჯურხაის ფარისა?! სიმღერა ხომ არ მოგესმათ პატარა კახის ხმალისა?! იქნებ, მე თვალი მატყუებს, ზეცა მაბრმავებს კრიალა, მაშინ თქვენ თვითონ აღსდექით და მარქვით ომახიანად: თუ არც ყაყაჩოს ცეცხლია და არც ახალი იარა, მა ეს ბებერი კრწანისი ასე რამ ააბრდღვიალა?! ჰეი, თქვენ არაგველებო გაუმაძღარნო ომითა, თქვენს საფლავებთან მოსვლა და მუხლის მოდრეკა მომინდა.
ტკბილია, როგორც დედის რძით ბალღი ტუჩშეუშრობელი, ტკბილია, როგორც ცის ნამი, როგორც ალერსი მშობელის, ტკბილია, როგორც ველებზე ჯეჯილის მწვანე ფაფარი, ტკბილია, როგორც ძილისპირს ძველი ქართული ზღაპარი. ბარში ბულბულთა ჯარია, მთაში ირემი ყვირისა, ტკბილია, როგორც სურნელი ახლადმოხდილი ღვინისა, ტკბილია, როგორც სურნელი ახლადგამომცხვარ პურისა, ტკბილია, როგორც ნუგეში ბედისგან დაღუპულისა. ტკბილია, როგორც ბეღელი ამოვსებული თავამდი, ტკბილია, როგორც სიმღერა და შეძახილი თამადის: - ჩემი სამშობლო ზურმუხტის და მარგალიტის სადარი, ამრიგად აყვავებული მხარე მეორე სად არი? ჩემი სამშობლო ქვეყანა რა ლამაზია, რა კარგი, ცა-ფირუზ, ხმელეთ-ზურმუხტი, ნაირფერებით ნაქარგი, ტკბილია, როგორც რუსთველი, ტკბილია, როგორც აკაკი, ხალხი შრომაში გართული, ამღერებული ფანდური, იადონების გალობა და იავნანა ქართული. როგორც კრიალა მთის წყარო, ცადმიჭედილი ნაძვები, და იის წყალით ფერილი ლაჟვარდის ლიბრი ღაწვები, ტკბილია, როგორც ხალხისთვის თავდადებული ლომგული, ტკბილია, როგორც ურმული, ტკბილია როგორც ჩონგური. საამო არის, ვით რთველი, მწიფე მტევნების ნაჯური, დილისკენ ხოხბის ყივილი, სიმღერა გარიჟრაჟული, იალაღებზე ღრუბლებად მიმოფანტული ნახირი და გაზაფხულის პირზედა ტყიდან გუგულის ძახილი. ტკბილია, როგორც წისქვილში მთვარიან ღამის გათევა, ტკბილია, როგორც აპრილში ტყემლების შემონათება, ტკბილია, როგორც მტევანი ვაზზე ასხმული შავადა და სიყვარული უებრო, მოსული თავისთავადა. ხალიხა ენამზიანი, გმირი და არამკვეხარა, - დიდია ჩემი სამშობლო, ტკბილია ჩემი ქვეყანა. ჩემი სამშობლო ზურმუხტის და მარგალიტის სადარი, ამრიგად აყვავებული მხარე მეორე სად არი? თქვენ გენაცვალეთ კარგო ხალხო.
დედასა სძინავს… ვაი იმ ძილსა: გულის სიღრმიდან ამოსდის კვნესა, ჰხედავს სიზმარში, რომ მისი შვილი პირსისხლიანი წევს ბრძოლის ველსა.
თავს დასტრიალებს ფრინველთა გუნდი, დაჰყრანტალებენ ყორან-სვავები; სხდებიან კიდეც მოკლულის ლეშზე, უნდათ დასთხარონ ჭაბუკს თვალები, გაუპონ მკერდი, ზედ ინავარდონ, არ შეიწყალონ გმირის მკლავები.
იკივლა დედამ, ზე წამოიჭრა, თვალებს აფეთებს, გავარდა კარში, ასქდება ხესა, აწყდება ქვასა, გზას როდი ირჩევს, შეიჭრა წყალში. „ვაიმე, შვილო!“ ჰბოდავს და მოსთქვამს, თან მუშტებს იშენს პირში და თავში.
და იმ დღიდანა დარბის მთა-ბარად, აღარ დაბრუნდა ელენე სახლში. „ქიტუას დედა გაგიჟებულა!“ მეორე დღესა ხმა იყო ხალხში: „დიდი ხანია მაგ უბედურსა ალ-ქაჯებთანა კავშირი ჰქონდა“. ამას ამბობდენ. აი რა სასწვრით ერი უბირი დედის გულს სწონდა!
1908 წ "დედის სიზმარი" ვაჟა. მონადირეთა კლუბი "ბაზიერი"
ჭალაში ბალანაშლილი თეთრი სეტერი ქრის... მწყერი ბალახში წრიალებს, აფრინდება და... ფრრი... სანამდე არ აფრინდება, არავინ ერჩის მწყერს, ვაიმე,ჩემი სიცოცხლეც იქნებ ასეა დღეს. ვიდრე მიწაზე დავდივარ, ყველას სიამეს ვგვრი, ავფრინდები და...ვაიმე!- ავფრინდები და... ფრრი... ტყვიაც იწივლებს შურისა, მთლად მიმიმსხვრევენ ფრთებს,- სანამდე არ აფრინდება, არავინ ერჩის მწყერს. შავი საფანტი ირევა... თეთრი სეტერი ქრის... მე მაინც უნდა ავფრინდე, ავფრინდები და... ფრრი...
დამატებულია (16.01.2013, 11:24:40) --------------------------------------------- ისე ეს ლექსი როგორ დაგვავიწყდა ჰა?
ზევით ცა მხურავს – კრიალა, ღია, ირგვლივ მთებია მკერდდაგლეჯილი, ჩემი სამშობლო იალაღია, ზედ საამური ხარობს ჯეჯილი, და თუ მოაწყდა მტერი იალაღს, - ვერ შესძლოს გულმა ბოღმის დატევა, მოვიხმარ ლექსებს, როგორც იარაღს, მოვიხმარ ლექსებს, როგორც სატევარს!
ვეღარ ვცნობილობ მშობლიურ ხეებს, ზამთარს ბილიკი დაუტანია... ,,დიდი ხანია?'' - მივმართავ ტყეებს და ტყე გუგუნებს: ,,დიდი ხანია!''
შეხავსებია კლდეები კლდეებს, იქ ვიღაც კვნესის დიდი ხანია. ,,ამირანია?” - მივმართავ ტყეებს და ტყე გუგუნებს: ,,ამირანია!''
ეს მძაფრი კვნესა მიწამლავს დღეებს, ის გული ისევ ჩემი გულია... ,,დაკარგულია?'' - მივმართავ ტყეებს და ტყე გუგუნებს: ,,დაკარგულია!''
გუგუნებს თერგი, ხმაურობს თერგი, მზე ჩავა, ჯერ კი შორსაა ბინდი... ფერების ჭევრი ირევა ბევრი, ლალების ტევრი - ლილა და შვინდი.
ყაზბეგის შუბლი შემოსეს ღრუბელით და ცა ალუბლით სავსეა... კმარა, ყვავილთა ციდან კალათებს ცლიდნენ, დარიალიდან ზარავდა ზარა.
სულ ერთი წამით განსაცდელ ჟამად, შეხვედრა ჩუმი მე შენად მერგო, მოგონებებით, რაც ჩემს გულს ანთებს, იმ ძვირფას ლანდებს გადაეც, თერგო!
შეხავსებია კლდეები კლდეებს, იქ ვიღაც კვნესის დიდი ხანია. ,,ამირანია?'' - კვლავ ვკითხავ ტყეებს და ტყე გუგუნებს: ,,ამირანია!'' თქვენ გენაცვალეთ კარგო ხალხო.
მრავალმა ხმალი აგელა, მრავალმა – ჭკუა-გონება, სხვამ – თავმომწონედ იარა, რომ დიდი ჰქონდა ქონება. მწირმა უარჰყო სოფელი, ირჩია სულის ცხონება, მაინც ვერ ასცდა სიკვდილსა, მოუნდა მიწის მონება. სიკვდილისათვის ერთია მდიდრის და საწყლის ცხოვრება, სიკვდილის დათრგუნვას ვცდილობთ, როს გვწადს სახელის პოება. მაგრამ მკვდრისათვის ერთია ავი და კარგი დროება, ამითი თავსა ვატყუებთ, სხვა რომ არა გვაქვს შნოება. თუმც-კი არ არის ურიგო, თუკი უნარი გვექნება. სიკვდილის შემდეგ თავისი კარგი გავწიროთ ხსენება, ამით ცოტად ვძლევთ სიკვდილსა, იგია კუბოს შვენება.
1900 წ.
დამატებულია (16.01.2013, 13:39:16) --------------------------------------------- l)omidze, ეს ლექსი ასეა
დამატებულია (16.01.2013, 13:39:26) --------------------------------------------- არწივი ვნახე დაჭრილი, ყვავ-ყორნებს ეომებოდა, ეწადა ბეჩავს ადგომა, მაგრამ ვეღარა დგებოდა, ცალს მხარს მიწაზე მიითრევს, გულისპირს სისხლი სცხებოდა. ვაჰ, დედას თქვენსა, ყოვებო, ცუდ დროს ჩაგიგდავთ ხელადა, თორო ვნახავდი თქვენს ბუმბულს გაშლილს, გაფანტულს ველადა!
მონადირე თოფს აიღებს წავა ტყეში მოკლავს კურდღელს, და ამ ჭიქით გაუმარჯოს საქართველოს ყველა კუთხეს.
დამატებულია (16.01.2013, 14:01:24) --------------------------------------------- ჩამომრჩა უკან მე ჩერქეზეთი, ვუახლოვდები ჩვენსკენ დარიალს, დამშრალი თერგი ერთი წვეთია, მაგრამ ზღვასავით გულზე გადიარს.
წამექცა თავზე ცა გარღვეული და ცაზე კიდევ - სხვა მყინვარის ცა, და დარიალით გადარეული თვალებს ცრემლების თერგი მირეცხავს.
ყვავსა და ყორანს გაჰხდოდათ არწივის საბუდარზედა: ერთმანეთს თავ–პირს აჭამდნენ ნადავლარ–ნაქურდალზედა. ნისკარტს ნისკარტში უყრიან, ბრჯღალი თარეშობს ბრჯღალზედა, ერთსაც ეწადა, სხვასაცა ბინის შეძენა მზაზედა. ფიქრობენ: ბუდის პატრონი მოკლესო მაღლა მთაზედა. როდი იციან, არწივი რომ მოდის, მოჰყეფს გზაზედა, ბინისკენ სული ელევა, ცეცხლი უელავს თვალზედა!
1909 წ. "ამაო ომი". ვაჟა.
დამატებულია (16.01.2013, 17:59:17) --------------------------------------------- ნეტავი, გოგო, შენი ხმა ავადმყოფს გამაგონაო. ტუჩი ტუჩს დამადებინა, ძუძუებს ჩამაკონაო. მალ-მალე მოდი ჩემთანა, შენც ობოლი ხარ, მეცაო, უბეში ხელის ჩაყოფა შენც გეამება, მეცაო. ნეტავი, გოგო, მე და შენ ერთადამც დაგვაწვინაო, დაგვხურა ჩემი ნაბადი, მაღლით დაუშვა წვიმაო. ნეტავი, გოგო, მე და შენ ერთმანეთს დაგვატოლაო, რომელიც მეტი მოვიდეს, მაკრატლით დაგვასწორაო!
დაბერდა მთების არწივი , ას წელს არს მინანტანები, რო ბოინობდა, მის აჩრდილს გულზე იხატდნენ ჭალები, ზეციდან როგორც მზის სხივნი, ყველგან უწვდოდნენ თვალები, იყო ლაღი და ამაყი, უჭრიდნენ ნისკარტ–ბრჭყალები, თავისი ნანადირევის სად არ ეფანტა ძვალები, არწივს ნასუფრალითა მუდამ ძღებოდნენ სვავები, მას ეპყრა დაბლა ხევები, მაღალი ზეცის კარები, მგელნიც ისევე უფრთხოდნენ, როგორც შუნნი და კრავები. ახლა დაბერდდა, დაზანტდა, მხრებით ამ ზეცის მტარები, ბრჭყალნიც დაუცვდა და ფრთებშიც დაუცხრა ნიავქარები, სამი დღეა ფრენს მშიერი, ლუკმასაც არ გამკარები, მსხვერპლს ვეღარ იჭერს ხნიერი, აღარ აქვს ძველი ძალები, ნადირობს, ხევებს შამაფრენს ამ ყოფით განაწამები, ძირს, ხევში რაღაც დალანდა საკბილოს მინამგვანები, ჩაფრინდა ყინჩად მიმსვლელი, არა ჩუმ–ჩუმად მპარები, იქ დახვდა ლეში ჯიხვისა, საშინლად ანამყრალები, მეტად აწუხებს შიმშილი, ლეშისკენ იწევს ბრჭყალები, „შეჭამე!“ – კუჭი აცდუნებს, წამებით გადის წამები, ან უნდა მოკვდეს შიმშილით, ან ძმად იგუოს ყვავები. და უცებ ტოფმა იქუხა, ბინდით დაუვსო თვალები, ამაიყივლა არწივმა: – „მსროლელო გენაცვალები, მაინც არ მაკადრებინე ვაჟკაცთა არსაკადრები, არწივის ყოფით ვიცხოვრე ღმერთსაც არწივად ვბარდები!“ და მოკვდა ბერი არწივი, საკუთარ სისხლში ნაღები, ზედ ესხა, როგორც ხმალ–შუბი, დამცვდარი ნისკარტ–ჭანგები.
თენგო ავსაჯანიშვილი "საქების ქება და გასაკიცხის კიცხვა, ადამიანის აღზრდას ემსახურება"
ამგლიჯა გული შავმა ყორანმა, წაიღო, სწიწკნის იქვე მარჯვესა; ნიშნის მოგებით თვალს გადმამავლებს, თან მაგრა უყრის ნადავლს კლანჭებსა. მე შევცქერივარ, მინდა რამ ვუთხრა, მაგრამა ვდუმვარ, მდის ცრემლის ღვარი. ხელ-ფეხს ვერ ვხმარობ, მხოლოდ ვდუდუნებ: „რად ვარ ცოცხალი, ბედ-განამწარი?“ მინდა ვიძიო სისხლი მტარვალის, მინდა, რომ დავცე გულში ხანჯარი: დამდუნებია მთელი სხეული, ამაო არი აბჯარ-აბგარი. ვერც თვალს ვაშორებ, მინდა ვუცქირო ჩემის სიცოცხლის კვლასა და წეწასა. მესმის საზარლად ზედ დაყრანტალი. ფუჰ ამისთანა თვალთა ხედვასა! აღარავინ მყავს, ნეტავ, თვის-ტომი, არვინ მიუტანს ამბავს დედასა? ან მეგობარი არ აღმიჩნდება, უწამლოს რამ ჩემს ტანჯვა-კვნესასა? სადა მყავს ძმები? ვითომა მყვანდნენ? არავინ ეტყვის, ნეტავ, ჩემს დასა? იმავ წუთაში აქ მოიჭრება, პირს დაიღადრის, გაიგლეჯს თმასა. დაღალულს თვალებს მიდამოს ვავლებ, აბა, არავინ არ იღებს ხმასა! მოდის და მოდის შავი ნისლები, წინ მოუძღვება, მოზუის ქარი. ვარ ერთს ადგილას გაქვავებული, მდის უშრეტელად ცრემლისა ღვარი. მითამაშებენ თვალ-წინ ჭინკები, გადაუდვიათ მხარზედა მხარი: „ძალიანა გწყინს?“ – მეუბნებიან, „უარესს ჰნახავ, ეგ ცოტა არი!“ სააქაოსგან უარყოფილსა საიქიოსი გამიღე კარი, ღმერთო, რომ ტანჯვას ჩემსას უსაზღვროს ვერა ჰხედავდეს ჩემივე თვალი. რომ შევუბრუნო მტარვალსა ხელი, მომეცი მაინც იმდენი ძალი. ამას ვიძახი. მგლის ყმუილივით ჰაერში დნება ჩემის ხმის კვალი. მაღლა ავხედე, რა მეჩვენება: თავზე დამყურებს დიდი კლდე, სალი, და ზედ მიჯაჭვულს ადამიანსა არწივი სწიწკნის… მოვკარი თვალი. ეს მომივლინა ზეცამ ნუგეშად? მამცნოს, ტანჯვაში არა ვარ მარტო, ნუთუ მოვტყუვდე, ოცნების ჩმახვა ჭეშმარიტებად გამოვიხატო? ეგ თქმულებაა, დიდი ხანია ვიცოდი კარგად და დღესაც ვიცი. ჩემი ტანჯვა კი სინამდვილეა, შემოწმებული და დანამტკიცი. დამცინის ზეცა, სწორედ დამცინის. რა მომაჩვენა წყლულის მალამოდ? ვაჰ ამისთანა ნუგეშისცემას, ნაძღვნევსა ღვთისგან ჩემს დასაამოდ! მოდის და მბოჭავს შავი ნისლები, როგორაც კუპრი, როგორაც ფისი, პირი მევსება შლამით და მურით, ყორნისაც მესმის ხმა ისევ მქისი. ტანჯულს თვით ესმის თავისი ტანჯვა, მას ვერ მისწვდება გრძნობები სხვისი.
შაიბნეს ვეფხვი, მოყმეი, მაშინ დაიძრნეს მიწანი, კლდეები ჩამაინგრივნეს, შტონ დაილეწნეს ტყისანი, დრო აღარ დარჩა მოყმესა, ხანი რო ჰქონდეს ცდისანი. ფარსა უფარებს, ვერ ჰფარავს, ვეფხვი ჩქარია კლდისანი, გაზით გაართვნა კალთანი, ჯაჭვისა ჯავშანისანი. მოყმემაც ხელში იყარნა ვადანი თავის ხმლისანი. მაშინ გაუჭრა ფრანგულმა, დრონ იყვნეს წაქცევისანი. ვეფხვი კლდით გადმაეკიდა, ჩამააწითნა ქვიშანი. თაოდ კლდის თავზე შამაწვა მოყმე სულამამდინარი, ქვიშას მაჰღებავს წითლადა, სისხლი ზედ ჩამამდინარი. ვინ ეტყვის მაგის დედასა, კარს უსხედს ქადაგ-მისანნი. უერთოდ კი არ იხარჯნეს ჩვენ მონადირის ისარნი.
იარებოდა დედაი ტირილით თვალცრემლიანი, ჩემს შვილს გზად ვეფხვი შაჰყრია გაჯავრეული, ტიალი, ჩემს შვილს - ხმლით, იმას - ტოტითა დღე დაუღამდათ მზიანი. არც ვეფხვი იყო ჯაბანი, არც ჩემ შვილ შახვდა ჭკვიანი, მათ დაუხოცავ ერთურთი, არ დარჩენ სირცხვილიანნი. ტირილით წყლულებს უხვევდა ვეფხვის კლანჭებით დაჭრილსა, შვილო, არ მახკვდი, შენ გძინავ, დაქანცული ხარ ჯაფითა, ეგ შენი კაბის კალთები ტიალმა როგორ დაფლითა? შენც იმის საფერ ჰყოფილხარ, ხმალი ქნევაში გაგიცვდა. არც იმან მოგცა მეტი დრო, აღარც შენ დააცალია, ვეღარც შენ დაიფარიე შენ ხელთ ნაჭერი ფარია, ვეღარცა ვეფხვმა ტოტები, ხმალმა დაკუწა ძვალია. მაგის მეტს აღარ გიტირებ, შენ არ ხარ სატირალია. ლაშქარში, მეკოპარშია არ იყავ საწუნარია. მშვიდობით, ჯვარი გეწეროს, ეგეც სამარის კარია, ერთ შვილ ხო მაინც გაგზარდე, ვეფხებთან მეომარია.
ხან ვეფხი, ხან თავის შვილი ელანდებოდა მძინარსა, ხან ვეფხი ვითომ იმის შვილს ტანზეით აყრის რკინასა, ხან კიდენ იმისი შვილი ვეფხს გადაავლევს ყირასა. აი, ამ სიზმრებს ხედავდის, გამაეღვიძის მტირალსა. ხან იფიქრებდა, უდედოდ გაზრდა ვინა თქვა შვილისა, იქნება ვეფხის დედაი ჩემზე მწარედა სტირისა. წავიდე, მეც იქ მივიდე, სამძიმარ უთხრა ჭირისა, ისიც მიამბობს ამბავსა, მეც უთხრა ჩემი შვილისა, იმასაც ბრალი ექნების უწყალოდ ხმლით დაჭრილისა
აქვე განვმარტავ ლექსში გამოყენებულ სიტყვებს შიბი - აქ ნახმარია კლდის ბილიკის და ლავგარდანის მნიშვნელობით ჭიუხი - იგივე ჭაუხი, მაღალი, წვეტიანი კლდოვანი მთა ხორონი - ხროვა უერთოდ - უშედეგოდ გაზი - კლანჭი ტოტი - ტორი, თათი ჯაბანი - ლაჩარი ჯაფა - დაღლილობა უწყალოდ - დაუნდობლად მე ♥ bazieri.ge დათო_მონადირე
მოვიდა თოვლი და ამარიდა აგვისტოს ხიფათს _ ჟინიან სისხლით გატიკნილ ხარის სადაფის მარხილს მიმალურსმა ორივე თვალით, შეაბა ცხენი, დედალ-მამალი, ისიც სადაფის, საგზალიც მომცა, არა ვაშლი, შეღებილი წითლად და ყვითლად, არამედ ჩემი წონა შაქარი... გადააფარა თეთრი ბისტი ჩემს საღ გონებას და ნადირივით დამანდო გუმანს, ქარს გავატანე მთელი ქონება: დასაკლავი ცხვრის მზისფერი დუმა, ციკნები მჭლე და დანები მჭრელი, შეგრძნება ცეცხლის და ჭრელა-ჭრულა, წითელი მამლის ყულაბებში ჩაყრილი ვერცხლი.. ახლა ვდგავარ და სინათლეს ვასხივებ და ეჩვენებათ ელვარებისგან გაოგნებულ სადაფის ცხენებს, რომ უმაღლესი მე ვარ არსება და სადაფის ხარისხში აჰყავთ ხორცი ცოდვილი და უდღეური. მე კი მაწვალებს იდეა კურდღლის, რომლის მოკვლა აკრძალულია, და ალისფერ ჭრელა-ჭრულაში აფუტკნილ სურვილს ვფუთნი და ვმალავ, რადგან თეთრ მარხილს მიმალურსმეს ორივე თვალით და ტკივილიდან ნათელს ვასხივებ... მე ეს ნათელი ამაცდენს ხიფათს, ხოლო ბუნება მკრთალი სიზმრების უფლებას მაძლევს, არანამდვილი ვერცხლის ტყვია ვესროლო ნადირს, მოვკლა ჩუმად და უმტკივნეულოდ და მის სხეულზე ერთადერთი წვეთი სისხლისგან ხე გაიზრდება, შეღებილი წითლად და ყვითლად და ყოველი ნაყოფი დედაა... მაგრამ, როდესაც გაილევა სადაფის სევდა და დავბრუნდები აგვისტოს ცხადში გადარჩენილი მშვენიერ ხიფათს, გამასამართლებს ვერცხლის ტყვიებით დაცხრილული სასტიკი ბავშვი, რომელსაც ხელში უჭირავს ვაშლი შეღებილი წითლად და ყვითლად... მე ♥ bazieri.ge დათო_მონადირე
ვებ-გვერდზე გამოქვეყნებული მასალის გამოყენების ყველა უფლება ეკუთვნის საიტი "www.bazieri.ge"-ს ადმინისტრაციას. ამ მასალის (თუ მასალას სხვა რამ არ აქვს მითითებული) ნაწილობრივი ან სრული გამოყენება საიტი "ბაზიერი"-ს ადმინისტრაციასთან წერილობითი შეთანხმების გარეშე ან წყაროს: www.bazieri.ge-ს მითითების გარეშე დაუშვებელია !!!
